Samen met haar man Sigiswald Kuijken en de Vlaamse boeddhistische monnik Shaku Jinsen is Marleen Thiers op zaterdag 4 april de centrale gast van ‘De sprakeloze volle maan’.  Tijdens deze avond brengen ze een getuigenis, geïnspireerd door de stilte. Wat hebben Bach, de Boeddha, Rumi en christelijke mystiek met elkaar gemeen? En wat hebben die te maken met de bron van waaruit de stilte spreekt?

Naar aanleiding van deze avond hadden we een gesprek met Marleen Thiers over het belang van stilte voor haar, voor Sigiswald Kuijken en hun engagement in het barokorkest La Petite Bande.

Jullie zijn musici, zowat je leven lang bezig met oude muziek. Vanwaar die fascinatie voor stilte?

Onze fascinatie voor de stilte heeft niets met die oude muziek te maken, maar wel alles met onze eigen diepste innerlijke behoefte aan contact met ons eigen diepste zélf. Dat is: onze eigen diepste innerlijke God.

Wat brengt de stilte jullie, wat betekent stilte voor jullie?

Stilte wordt pas ware stilte als de gedachten gelost worden, dus als we niet meer denken, als we een soort leegte bereiken. Als men dat bereikt, zij het slecht af en toe, dan heeft men een diepe vrede, een geluk, een liefde zonder voorwaarden gevonden. Dat is het hoogste. Dat bereiken kan slechts door discipline, door te oefenen, door steeds opnieuw te herbeginnen en niet boos te zijn als het mislukt. Gewoon verder doen en opnieuw oefenen.

Hoe integreren jullie stilte in jullie leven?

Door een soort discipline, een soort structuur in het dagelijkse leven in te bouwen. Bijvoorbeeld door elke ochtend of elke avond een half uur stille meditatie te doen. Op concertreis nemen we altijd ons meditatiebankje mee voor in het hotel.

Wat mogen mensen verwachten van ‘De sprakeloze volle maan’? Wat willen jullie daarin meegeven?

Wij willen mensen meegeven dat de mens een eindeloze behoefte heeft aan God (ook als de mens dat niet beseft wegens de drukte van het leven), een eindeloze behoefte heeft aan iets wat goddelijk genoemd kan worden, ofwel een eindeloze behoefte heeft aan dat wat ons overstijgt, als men het woord God niet meer wil gebruiken.

Alle religies draaien om dezelfde behoefte en wij willen ons publiek meegeven dat er geen conflicten hoeven te zijn tussen de religies, dat ze allemaal dezelfde God (dezelfde Liefde) aanbidden, ook al gebruikt men er andere namen voor. Elke religie heeft zijn eigen antwoord, zijn eigen waarheid, en vermits het woord religie ‘verbinden’ betekent zou (en is) elke religie feitelijk verbonden moeten zijn met elkaar. Laten we daarom de andere religie leren lief te hebben.

Zo gaan wij op Paaszaterdag samen met Jinsen iets brengen dat ons verbindt en dat onze liefde voor de ‘andere’ vergroot.

‘De sprakeloze volle maan’ brengen jullie met een Vlaamse boeddhist, Shaku Jinsen, de ondertitel van het programma is ‘Stilte in oost en west’. gaat het om een ontmoeting tussen de christelijke en boeddhistische spiritualiteit?

Het is inderdaad een ontmoeting van christelijke en boeddhistische spiritualiteit – maar niet uitsluitend van deze apart, het wil beide overstijgen.

‘De sprakeloze, volle maan’ is een citaat van Rumi. Wie is deze soefi-dichter, en vanwaar de interesse voor deze man uit de 13de eeuw?

Via het boek ‘Mystiek en Verzet’ van Dorothée Sölle leerde ik de middeleeuwse Soefie-mystieker Mevlana Djelaludin Rumi kennen. Het was een héél grote ontdekking voor mij. Sindsdien verdiep ik mij in zijn geschriften en het zijn vooral de ongelooflijk prachtige ‘beelden’ die hij altijd gebruikt die mij zoveel inzicht en liefde bijbrengen. Rumi noemt God steeds: zijn “Geliefde”. De inzichten van Rumi zijn tijdloos en daarom héél goed ook voor in onze tijd nu.

‘De sprakeloze, volle maan’ vindt plaats op Stille Zaterdag, een bewuste keuze?

Het is een gemengde keuze. Sigiswald (Kuijken, nvdr) en ik waren té druk bezet, en Paaszaterdag (of stille zaterdag) was de enige mogelijkheid die overbleef en zo werd het zelfs onze mooiste keuze: de dag na de dood van Jezus, dan het stille, angstige wachten op zaterdag, en toen kwam de Verrijzenis op zondag.

Jullie wonen sinds enkele jaren in het Kortrijkse Begijnhof, een oase van stilte midden in de stad. Hoe inspireert deze plek jullie?

Wij wonen al bijna 6 jaar in het Kortrijkse begijnhof, en het is hier inderdaad een soort oase van stilte. Maar toch is er in de week ook (gelukkig!) redelijk wat lawaai. De restauratie van de werken van de huisjes gaat onverminderd door, maar dat inspireert ons zelfs, want ook dat hoort bij het ‘leven’ van het begijnhof.

Stilte mag niet dood zijn, stilte moet leven! Daarom proberen wij voetje voor voetje om meer spiritueel ‘leven’ in het begijnhof binnen te laten. Door het overlijden van de laatste begijnen is hier nu eerder weinig spiritualiteit onder de bewoners. Men kan dat niet in één penseeltrek verhelpen, maar wij proberen met kleine beetjes een nieuwe spirit te doen ontspruiten.

Jullie reizen de wereld rond om te musiceren. Zijn er over de wereld verschillende vormen van stilte?

Er zijn twee vormen van stilte: een uiterlijke stilte én een innerlijke stilte. De uiterlijke stilte is deugddoend maar is eigenlijk niet ‘levend’. De innerlijke stilte is iets wat geoefend moet worden en die ook kan bestaan midden in oorverdovend (uiterlijk) lawaai. De Zenmeester en benedictijner monnik Willigis Jäger, die 6 jaar Zen ging studeren in Japan en er in een zenklooster verbleef zegt ons vaak hoeveel lawaai er toen doorlopend was, binnen en buiten de muren. En toch heeft hij dààr – middenin het lawaai – moeten leren innerlijk stil te worden. Daarom is stilte zo relatief en kan het geen mode-woord worden. Innerlijke stilte is een groot werk van lange adem…

J.S. Bach is de componist die jullie het meest gespeeld hebben. Om dieper in te gaan op deze grootmeester is hier geen plaats, maar wat heeft Bach met stilte?

Met La Petite Bande niet namen we voor om elke zondag van het jaar één cantate op te nemen; dankzij onze toenmalige subsidies hebben wij die cyclus kunnen helemaal voltooien en daar zijn we heel dankbaar voor. Bij Bach gaat het over alles, niet alleen over stilte, bij Bach gaat het heel vaak (en vooral) over de mystieke verhouding van de mens met God en/of met Jezus. En mystiek staat altijd in verband met innerlijke stilte (en die kan ook bestaan middenin uiterlijk lawaai).

Iets helemaal anders: La Petite Bande krijgt momenteel geen steun meer van de Vlaamse Gemeenschap, zijn er nog plannen met het orkest?

La Petite Bande heeft gedurende 2 jaar nul subsidies gehad en het is een soort wonder dat we hebben kunnen overleven dankzij het boek dat mijn man, Sigiswald Kuijken, schreef over zijn relatie met Bach ((Blijf bij ons, Bach’). We bedachten een systeem van donaties aan het orkest; wie een donatie doet krijgt als dank het boek in de bus. Dankzij de vele donaties hebben we deze 2 jaren overleefd.

Voor 2015 en 2016 heeft de Vlaamse regering zich gedeeltelijk bekeerd en krijgen we nu toch een kleine subsidie, maar daarmee kunnen we nog echt niet overleven als orkest. Daarom zal het boek van Sigiswald in 3 talen vertaald worden (Duits, Engels en Japans) en hopen we daarmee nog héél veel donatie-steun te krijgen. We hebben ook behoefte aan nog meer steunende ‘Vrienden’ voor La Petite Bande. Ook proberen we nu via een solo-concerten-reeks met Sigiswald (Bachs viool- en ook cellosolo’s) opbrengsten te verkrijgen, want zonder bijkomende inkomsten kan La Petite Bande niet overleven. Al wie La Petite Bande financieel wil steunen is van goud waarde voor ons.

En nog een uitsmijter. Wat is jullie ultieme stilteplek, wanneer komen jullie het dichtst bij de stilte?

Er is maar één ultieme stilteplek en die bevindt zich binnen in ons eigen hart, daar verblijft onze innerlijke Geliefde, daar is onze leegte en is onze volheid. Augustinus zei het zo: „Mijn diepste intimiteit is God.”

Interview: Maarten Vanhee en Jan Timmerman

De sprakeloze, volle maan: stilte in oost en west – met Sigiswald Kuijken, Marleen Thiers en Shaku Jinsen – Zaterdag 4 april 2015 (16u-17u30) – Kapel van de zusters van Sint-Niklaas, Voorstraat 47, Kortrijk – Info & inschrijven: http://www.vormingplusmzw.be