Op zaterdag 19 september 2015 nodigde Vormingplus in Kortrijk drie vertegenwoordigers van evenveel religieuze tradities uit om over stilte in hun traditie te komen getuigen: benedictijn Benoît Standaert, zenleraar Frank De Waele en Hugo en Noëlla Appels, vertegenwoordigers van de soefi-orde in de lijn van Hazrat Inayat Khan.

Vormingplus-stafmedewerker Filosofie & Zingeving, Jan Timmerman, legde hen enkele vragen voor.

Kan je al iets verklappen over de plek of het belang van stilte in jouw religieuze traditie?

Benoît Standaert: Is er wel stilte bij de christenen? Waar is die te vinden, en wanneer? En hoe vind je de stilte?

Frank De Waele: Als hulpmiddel wordt stilte georganiseerd in de zenpraktijk: stille ruimte, stiltedagen, zwijgend en roesloos mediteren, het verloop van de dag dat steeds herhaalt en vastligt, de afwezigheid van verbale communicatie,… Daarbinnen worden zang, percussie en bel(signalen) van groot belang. Fundamenteel is echter het leren ervaren van de stilte van de geest.

Hugo en Noëlla Appels: Stilte is in het soefisme erg essentieel omdat de spiegel die voortdurend naar buiten gericht is, bij stilte naar binnen gericht wordt zodat men in staat is zijn innerlijke wezen te ontdekken. De volgende tekst van Inayat Khan licht dit toe: “Stilte is iets waar we bewust of onbewust elk moment van ons leven naar op zoek zijn. We zoeken de stilte en tegelijkertijd lopen we ervan weg. Waar wordt het woord van God gehoord? In stilte. De zieners, de heiligen, de wijzen, de profeten, de meesters, zij allen hebben die stem gehoord die van binnenuit kom door zichzelf stil te maken. Hiermee wil ik niet zeggen dat als mens stil is, er tot ons zal gesproken worden; ik bedoel dat eens men stil is men het woord zal horen dat voortdurend uit ons innerlijk komt. Als de mind stil gemaakt wordt communiceert men met alles wat men ontmoet. Men heeft niet veel woorden nodig: als de blikken zich ontmoeten is er begrip. Twee mensen kunnen heel hun leven praten en discussiëren en toch mekaar niet verstaan. Twee anderen die een stille mind hebben kijken naar mekaar en in één moment is er communicatie tussen hen beiden. Vanwaar komen de verschillen tussen mensen uit voort? Van binnenuit. Van hun activiteit. En hoe ontstaat overeenkomst? Door de mind te stil te maken. Het is lawaai dat ons weerhoudt een stem te verstaan in de verte, en het is het onrustige water van een meer dat ons verhindert ons eigen beeld in het water weerspiegeld te zien. Als het water rustig is geeft het een zuivere weerspiegeling; en als onze atmosfeer rustig is dan horen we die stem die voortdurend spreekt tot het hart van elkeen. We zijn op zoek naar leiding, wij allen zoeken de waarheid, we zoeken het mysterie op. Het mysterie bevindt zich in onszelf; de leiding is te vinden in onze eigen zielen.”

Begrijp je dat veel mensen vandaag weglopen van stilte?

Benoît Standaert: Bij gebrek aan een cultuur van de stilte, wordt de stilte vaak geassocieerd met angst. Een opmerkelijke uitzondering, nog onlangs door een gast bevestigd: in Taizé kunnen 3000 jonge en minder jonge mensen samen stil zijn, zonder angst. De stilte van de monniken in hun midden blijkt positief te ‘werken’.

Frank De Waele: Stilte is revelerend, en dus confronterend: het kanzowel verbindend en vertrouwen gevend zijn, zowel beangstigend en afscheidend. Stilte nodigt uit tot ontlediging en overgave en is als een (on)barmhartige spiegel.

Hugo en Noëlla Appels: Die angst voor stilte is begrijpelijk omdat wij voortdurend naar buiten gericht zijn en de buitenwereld op onze reacties belust is.

Hoe bouw je zelf in je leven stilte-momenten of een stilte-cultuur in?

Benoît Standaert: Door radio en andere communicatiemiddelen op nul te zetten, op gestelde uren.

Frank De Waele: Ik richt een middagmoment van stilte in, een steeds herhalende oefening om voor één ogenblik de natuur van de geest te schouwen. Daarnaast is er de regelmatige meditatie, het opzoeken van de natuur. En ik beschouw het wachten als een gelegenheid: op de bus, voor het loket, bij de bakker… Verder beperk ik het gebruik van TV, radio, muziek, internet, telefoon, agenda, activiteiten, enz.
Hugo en Noëlla Appels: Door dagelijks een uurtje voor onszelf te nemen, meestal ’s nachts. Ook tijdens retraites wordt stilte in acht genomen.

Hoe kan stilte verbindend werken tussen (de drie) religies?

Benoît Standaert: We kunnen enorm leren van elkaar, en zeker de weinig stille westerse christen van de moslim of de boeddhist. De toekomst in de ontmoeting bereiden we best voor door samen stil te zitten.

Frank De Waele: Stilte is de ontmoetingsplaats bij uitstek…

Hugo en Noëlla Appels: Zoals gezegd voert stilte ons naar het diepste van onszelf en daar ontdekt men de essentie waar religies op de hen eigen wijze uitdrukking aan geven.

‘Stilte in christendom, boeddhisme en soefisme’, op zaterdag 19 september (10u-16u) bij Vormingplus, Wandelweg 11 in Kortrijk.